Denemeler-Francis Bacon

            Bu haftaki köşe yazımda, Francis Bacon’un en ünlü eseri olan Denemeler kitabını incelemek istedim. Çağının ve batı değerlerinin olabilecek en faydacı ve akılcı yöntemleri ile bezenmiş olsa da Francis Bacon'ın denemeleri, Orta Çağdaki bir takım eski ve anlamsız temellere dayanan söylemlerden tam kurtulamamış gelişim çağındaki bir İngiltere tahlilini de gözler önüne seriyor.
Rönesans sonucu, en önemli unsurlardan birisi akılcılık ve üretim odaklı hayat tarzı olmuş, din ikinci plana atılarak kontrol altına alınması gereken bir alan olarak belirtilmiştir. Görüşlerin ekseriyeti her ne kadar bu minvalde şekillenmiş olmakta ise de, özellikle dipnotlardan da görüleceği üzere, dinin etkileri yazarda ve toplumda tam olarak etkisini yitirmemiştir. Bu açıdan incelendiğinde Avrupa'nın henüz kendi içinde çatışmalar ihtiva eden, bir yandan bazı yenilikçi ve müspet ilimler ufkunun genişlemeye başlamış olduğu görülse de, diğer yandan orta çağdan kalan bayağılık ve bağnazlıklarından tam olarak kurtulamadıkları görülmektedir.
Bununla birlikte, kitabın çok az bölümünde geçmiş olsa da Türk ve doğu medeniyetleri adeta yokmuş gibi bahsedilmiştir. En fazla Doğu Roma İmparatorluğuna kadar uzanabilen mukayeseleri ise, yazarın ya kasten dikkat ettiği bir filtreleme yöntemi ya da gerçekten Kara Avrupa'sının kendi içindeki küçük döngüsünün bütün dünyanın da temellerini koruduğuna dayanan itikatlarından kaynaklanmaktadır.
Batının rönesans sürecine girmeden önceki birçok eksiği göze çarpsa da, yeni çağın getirdiği müspet ilimlerdeki gelişme neticesinde bilime olan önemin gerçek anlamda bir din mertebesinde hissedildiği de gözlerden kaçırılmaması gereken bir diğer unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Fakat görüleceği üzere, gark dünyası her zaman şarkın mistik ve katmanlı inanç sistemlerinin çetrefilli yapısını tam manasıyla idrak edememiştir. Bu sebeple, felsefi düşüncelerini ekseriyetle pragmatist ve maddiyatçı düşünceye dayandıran birkaç kalıp içine sığdırmaya çalışmıştır.
Görüleceği üzere, eserden doğu dünyası için çıkarılması gereken en önemli mesaj ise; doğu medeniyetlerinin batı dünyasından alarak kendi yapılarına dahil etmeleri gereken yegane araç bilimdir. Bunun dışındaki hususlarda batıyı taklit etmeye çalışmak doğu medeniyetleri için hüviyet sorunlarını tetikleyecek ve akabinde ise ulviyet sorunları ile pekiştirilecektir ki batı dünyasının gerisinde kalmanın en etkileyici tarafı bu durumdan kurtulamayan ülkelerin çırpınışlarını görmektir.
     Sonuç olarak eserin, yazıldığı döneme ilişkin önemli bilgiler ihtiva eden ve kesinlikle incelenmesi gereken düşünce yazılarından birisi olduğunu belirtmek gerekmektedir.
Eserin seçilmiş alıntı ve 5 kriter üzerinden gerçekleştirilen detaylı değerlendirmesine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz. Ayrıca 200’den fazla yazıdan oluşan blog sitemi inceleyebilirsiniz. ( https://www.kirmizicantaliavukat.net/post/denemeler-francis-bacon )
(*) : Köşe Yazımda bahsedilmiş olan hususlara ilişkin kısımlar:
DENEMELER
Yazar: Francis Bacon
Yayınevi: Yapı ve Kredi Yayınları
Baskı: 16. Baskı – Ocak 2019
kitaptan esinlenilerek düzenlenmiştir.