Anılarım-50

Boğazlardaki Ölçme Çalışmaları
Ele aldığım bu konu teknik bir konu olduğu için detaya girmeden özet olarak yapılan işi kısaca tarif etmek istiyorum. 1977 yılında askeri bir kurum, bölümümüzden İstanbul ve Çanakkale boğazlarında “vadi geçiş nivelmanı” yapılmasını istedi. Nivelman, kot farkı belirleme anlamına gelmektedir. “Vadi geçiş nivelmanı”, büyük vadilerde, nehirlerde ve boğazlarda yapılmaktadır. Ölçü mesafesinin uzun, vadinin derin ve geniş olduğu veya geniş su yüzeyi olan yerlerde uygulanmaktadır. Bunun için her iki tarafta da bir nokta tespit ediliyor. Amaç tespit edilen bu noktaların birbirine göre kot farklarını belirlemektir.
Bu amaçla geliştirilen ölçü aletleri kullanılarak vadi geçiş nivelmanı yapılmaktadır. Bunun için her iki tarafta birbirini görecek şekilde aletler kurularak karşılıklı ve eş zamanlı ölçmelerin yapılması gerekmektedir.
Bölümümüze gelen bu istem, bölüm kurulunda görüşüldükten sonra işin yapılması için ölçme ana bilim dalı başkanı olan Prof. Macit Erbudak’a havale ediliyor. Macit hocam da iki eleman gerektiren bu iş için, Doç. Ömer Aydın ve beni görevlendirdi.
Bunun üzerine daha önce tanımadığım bu aletleri öğrenmem gerekiyordu. Bu amaçla aletleri bahçede kutularından çıkarıp sehpa üzerine kurdum. Kitapçıktaki bilgileri sırası ile izleyerek aletleri öğrenmeye başladım. Bu öğrenme işlemi belki bir hafta sürmüştür. Bir haftalık çalışma sonunda aletin kullanımı, ölçülerin yapılması, yapılan ölçülerin değerlendirilerek sonucun nasıl bulunacağı konusundaki işlemleri öğrendim. Ayrıca ölçüleri birlikte yapacağım Ömer Aydın hocam ile de ölçme aşamalarını tek tek gözden geçirerek her konuda mutabık kaldık. Çünkü ölçüler karşılıklı ve eş zamanlı yapılması gerekiyordu. Artık tüm bu hazırlıklardan sonra uygulamaya geçip ölçme işlemine girişebilirdik.
İstanbul Boğazı’nda Kandilli Kız Lisesi ile Arnavutköy arasındaki ölçüleri 19 Haziran 1977 de yaptık. Ben Kandilli Kız Lisesi’nin önünde boğaz kenarından Arnavutköy’de deniz kenarında kurulan gözlem levhalarına dürbünü hedefleyerek ölçülerimi yaptım. Ömer hocam da Arnavutköy’de deniz kenarına kurduğu aletlerden benim bulunduğum yerdeki hedef levhalarını gözleyerek ölçülerini yaptı. Bu ölçüler aynı anda başladı ve aynı anda bitirildi.
Öğretimin tatile girdiği ağustos ayında Çanakkale’ye giderek Boğaz’da ayni ölçüleri yaptık. Aletlerin götürülmesi getirilmesi, bu iş için görevlendirilen bir subay tarafından yerine getirildi. Buradaki ölçüler, Avrupa yakasındaki Kilitbahir Kalesi önündeki bir nokta ile Anadolu yakasındaki Çimenlik Kalesi yanındaki bir nokta arasında gerçekleştirildi. Ölçülerimiz bu kaleler arasında İstanbul Boğazındaki gibi yapıldı. Elde edilen veriler değerlendirilip hesaplanmış ve sonuçları ilgililere verilmiştir.
Çanakkale Boğazında, önünde ölçü yaptığımız kaleler ile ilgili kısa tarihi bilgiyi okurlarımla paylaşmak istiyorum: Padişah Fatih Sultan Mehmet İstanbul’un fethine hazırlık olmak üzere, boğazın Anadolu tarafında Avrupalıların Bizans’a boğazdan getirecekleri yardımları önlemek için 1452 yılında üç yapraklı yonca biçiminde bir kale yaptırmış ve adını Kilitbahir koymuştur. Eski adı ile (Kilidü’l-bahr) yani “denizin kilidi kalesi” anlamına gelmektedir (erişim tarihi,16.01.2024, Kilitbahir Kalesi - Vikipedi (wikipedia.org)).  Eski adı Kale-i Sultaniye yeni adı Çimenlik Kalesi ise 1462 yılında Kilitbahir Kalesi’nin karşısına boğazın en dar yerine yapılmıştır” (erişim tarihi, 16.01.2024, Kale-i Sultaniye - Vikipedi (wikipedia.org)).