Rubailer Hakkında

Bu haftaki köşe yazımda, Selçuklu döneminin önemli bilim ve sanat insanlarından olan Ömer Hayyam’ın ünlü eseri Rubailer’den bahsetmek istedim. Eser, ilk bakışta yazarının da etkisiyle Müslüman dünyasının sanat akımını temsil ediyor gibi gözükse de, Ömer Hayyam’ın dini görüşlerinin dönemine göre bazı çarpıtmalar ve inkar ihtiva ettiği açıkça anlaşılmaktadır.
            Ömer Hayyam tarafından kaleme alınmış eserde, ünlü düşünür, yazar ve bilim insanı Ömer Hayyam’ın insanlığa ve dini inancına dair dörtlükler ile hayat görüşlerine yer verilmiştir.
            Öncelikle Ömer Hayyam’dan bahsederek başlamak gerekirse; yazar, 11. yy’da yaşamış ve yaşadığı yüzyılın sonrasında hatta şimdi dahi kullanılan birçok astronomi, geometri ve matematik formüllerini bulan yazar, aynı zamanda edebi yönüyle de tanınan kişilerdendir.
            Selçuklu döneminde 2 hükümdar ile birlikte Nizamülmülk’ün hükümdarlığı dönemlerini de yaşayan yazar, bulunduğu dönemde kendisine birçok siyasi görev teklif edilmesine rağmen bunları reddetmiştir. Daha çok bilimsel çalışmalara ve boş zamanlarında da edebi meseleler üzerine metinler kaleme almıştır.
            Yazarın hayat görüşüne gelinecek olursa, kadercilik anlayışı neticesinde insan iradesini neredeyse yok sayacak seviyede bir inanca sahip olmakla birlikte, insanın bu dünyada yazgısını değiştirmesinin mümkün olmadığını, bu yüzden iyi ya da kötü olmanın bir tercih olmadığını iddia etmektedir. Bu yüzden de, insanın bu dünyada asıl yapması gerekenin güzel vakit geçirerek dünyevi hazların peşinden gidip mutlu olması gerektiğini savunmaktadır. Bu görüşleri, dörtlüklerinde alıntılardan da görüleceği üzere, Allah’a inancı konusunda dahi isyan niteliğindeki cümlelerle ifade edilmiştir.
            Bununla birlikte, dünyanın geçiciliğine ilişkin oldukça değerli dörtlükleri bulunan yazar, bu konuda beşeri hayatın ciddiye alınmadan zevk sefaya bakılarak yaşanması gerektiğini ileri sürmektedir. Böyle bir toplum yapısının ise, hem bir şey üretmeyen hem de ne insanlığa ne de dünyaya faydalı işler yapmak yerine bir asalak gibi yaşayacağı gerçeğini göz ardı ettiği aşikardır.
            Dolayısıyla yazar, İslamiyet’i kolaycılığa kaçan bir şekilde yorumlayarak insanın kendi hatalarını düzeltmek için bir şey yapmasını gerekli dahi görmemektedir. Bu durum, özellikle 17. Yy’dan itibaren Avrupalı Oryantalistlerin bazı Müslüman mütefekkirlerin düşüncelerini sanki İslam’ın temeliymiş gibi göstermesi çabalarına da oldukça sahne olmuştur. Bu eserde de görüleceği üzere, yazarın cennetin şarap ve hurilerden meydana geldiğini iddia etmesi tam olarak Oryantalistlerin İslam dünyasına adapte etmeye çalıştığı bir anlayış olarak bu kitapta da kendisini göstermektedir.
            Tüm bunlara karşın, yaşadığı dönemde birçok bilimsel gelişmeye öncülük eden ve sonraki yüzyıllarda dahi bilim insanlarına yol gösterecek çalışmalara imza atan Ömer Hayyam’ın Selçuklu Devleti’nin kendisine sağlamak istediği imkanlara karşı tek talebi her zaman laboratuvar ve sanatını icra edebilecek bir oda olmuştur. Bu yönüyle hem dünyevi zevklere olan düşkünlüğünü hem de makam ve mevkiye tokluğuna dair yazdığı dörtlükleri doğrular nitelikle bir anlayışa sahip olduğu anlaşılmaktadır.
            Yazar her ne kadar dünyevi zevklere meraklı ve kalıcı uğraşlara sahip olarak gözükmese de bıraktığı eserlerin kalıcılığı göz önüne alındığında, insanın hayatta başka yetkinliklerinin olması gerektiğini açıkça göstermektedir. Aksi takdirde, hiçbir şey yapmadan sadece zevk için yaşanan bir hayat, boşa geçirilip heba edilecek bir ömür olacaktır.
            Son olarak, eserin içermiş olduğu mesajların dikkatle incelenerek hayata dair dersler alınması gereken kitaplardan birisi olduğu aşikardır. Bu yönüyle de kesinlikle okunması gereken kitaplardan birisi olduğunun ifade edilmesi gerekmektedir.
Eserin diğer alıntılarına ve 5 kriter üzerinden gerçekleştirilen detaylı değerlendirmesine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz. Ayrıca 200’den fazla yazıdan oluşan blog sitemi inceleyebilirsiniz. (  https://www.kirmizicantaliavukat.net/post/ömer-hayyam-rubai-ler    )
(*) : Köşe Yazımda bahsedilmiş olan hususlara ilişkin kısımlar:
RUBAİLER
Yazar: Ömer Hayyam
Yayınevi: Olympia Yayınları
kitaptan esinlenilerek düzenlenmiştir.