Türk Dilince Dualar

Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesinde 2000 yılında katıldığım 'Eğitim Yönetimi Kursu'nda birbirinden kıymetli hocalardan ders almıştık. Liderlik ve Toplam Kalite Yönetimi derslerimize giren Prof. Dr. Ali Balcı bir yönüyle dikkatimi çekmişti. Anlatımlarında; asırlardır kültür ve medeniyetimizden süzülüp gelen dilimizin söz kalıplarını, vecize, deyim ve atasözlerini sıkça kullanıyordu.
Dinlemeye doyamadığım bu dersleri hâlâ hatırlıyorum. Kursumuzu bitirdikten sonra odasına giderek teşekkür ettim, özellikle de muazzam anlatım zenginliğinde kullandığı söz kalıplarını, deyim ve atasözlerini vurgulayarak.
Halil Ersoylu'nun, Türk Dilince Dualar Beddualar Sözlüğü* kitabını okurken Prof. Dr. Ali Balcı'yı hatırladım. Bilinen anlamıyla 'tahsil' görmeyen fakat Anadolu irfanıyla yetişmiş, hemhâl olmuş köy kasaba insanımızdan, büyüklerimizden duyarız bu bilgece sözleri. Bu zenginliği, günlük konuşma dilinin bir parçası olan bu sözleri duyduğunuzda bazen hayrete düşersiniz. Çünkü, meramımızın hülâsası bu söz kalıplarındadır.
Bu yazımda, duymadığım ya da nadiren duyduğum, dilimizde var olan dualardan örnekleri sizinle paylaşarak, günlük konuşma dilimizde yaşamasını arzu ediyorum.
Olumlu dile, bakışa ve teenniye ihtiyacımız olan bir süreçte 'beddua'lar belki bir başka yazımızın konusu olur!
Duaları, alfabetik sırayla ve aralarına eğik çizgi (/) koyarak sıralayacağım.
Adınla sanınla mutlu olasın. / Ağzın tat, gönlün murat ala. / Ah demeyesin, Allah'tan umduğunu bulasın. / Ak sütünü anam helâl eylesin. / Allah alıştığından ayırmasın. / Allah altı dosttan ayırmasın. (Allah hiç kimseyi, iki göz, iki el ve iki ayaktan mahrum bırakmasın.) / Allah bahtından güldürsün. / Allah bayrağımızın gölgesini, başımızın üstünden eksik etmesin. / Allah besmeleyle başladığımız işin sonunu getirmeyi nasip ede. / Allah densize dinsize düşürmesin. / Allah düşmanını güldürmesin. / Allah gördüğünden geri koymasın. / Allah gözünü gönlünü aydınlatsın. / Allah haramdan elini, yalandan dilini çeksin. / Allah hasretine kavuştursun. / Allah hayırlı devlet, hayırlı evlat versin. / Allah'ım bizi dalalette, cehalette bırakma. / Allah'ım bizi korkulardan emin eyle. / Allah'ın indinde aziz olasın. / Allah, insan evladına düşürsün. / Allah kademsize düşürmesin. / Allah kötü gözden, kötü nefesten esirgesin. / Allah ocağına bağışlasın. / Allah sana ambarın dibini göstermeye. / Allah seni salih-i amel ede. / Allah son gürlüğü versin. / Allah sonradan görmüşe düşürmesin. / Allah tesirini halk etsin. / Allah yazınızı yaz eyleye, kışınızı kış, gelininizi gelin ede, kızınızı kız. / Allah yıldız barışıklığı versin. / Allah yurt yoksunluğu göstermesin. / Alnın açık, yüzün pak ola. / Alnına devlet yazılsın. / Ayağı kademli, başı devletli ola. / Ayakların kıbleye erişe. / Ayı gördüm Allah, amentü billah, ay mübarek olsun ya resulallah. / Aziz olasın, izzet bulasın.
Bahtı yâr olsun. / Başına gün doğsun. / Benim elim değil, Ayşe, Fatma anamızın eli. / Beytullah'a yüz süresin. / Burnunun direği sızlamaya. / Ceddine rahmet olsun. / Çıran daima yakılı kalsın. / Çizgisi uzun ola. (Çocuklar için; uzun ömürlü olsun') / Çoluğunla çocuğunla bir koyak oba ol. / Dalın budağın çok ola. / Dayandığın ağaç yıkılmaya. / Devletin başından deniz gibi aşsın. / Devlet-ü ikbal ile' / Döl döş sahibi olasın. / Ekenin doğuranın eksik olmasın. / Evin barkın şen olsun. / Eyyam ola. / Ferah-feza yaşayasın. / Gençliğine doyasın. / Gonca güller dersin. / Gün görüp murat alasın. / Gün gününden âlâ olsun. / Hak diyende imdadına Hak yetişe. / Hanen mamur ola, bayındır ola. / Hayır çıksın kaşığına. / Hızır yoldaşın olsun. / İki cihanda muammer ol. / İsmi ile müsemma olsun. (Çocuğa) / İşin rast gele, tuttuğun kolay gele. / İyiliğin önüne gele. / İzin ver Mevlâm yavrum büyüsün. / Kapıda durasın, millet sana baka. / Muhanete muhtaç olmayasın.
Ocağına Hızır uğrasın. / Ocağın küllensin, bahçen güllensin. / Ocağın şen ola. / Okun düz gide. / Ömrün uzun, kısmetin gür olsun. / Ömrün oldukça ah çekmeyesin. / Saadetiniz daim ola. / Saçın sakalın ağara. / Salihat-ı nisvandan sayalar. / Selamet refikiniz olsun. / Sen sağ ol, gölgende ben dolanayım. / Taş dökülmeye, dola eksilmeye. / Taş gibi yatasınız, kuş gibi kalkasınız. / Tepene sarı buğdaylar yağsın. / Umut kapıları kapanmaya. / Vakt-i şerifler hayrolsun. / Yaşına bereket,  başına bereket. / Yıldızın yüksekte ola. / Yurdunuz kutlu olsun. / Yüzü ak olsun. / Zürriyetin bol ola.
Ana ve ata yurdumuz Orta Asya'dan günümüze dualar, yakarışlar, iyi dilek ve temenniler yüce milletimizin güzelliğe bakan yüzü olmuş. Diliniz, evlad ü iyaliniz dualı, kazancınız helâl ve bereketli, hayır, hasenat, iyilik ve güzellikler yoldaşınız olsun.
 * Halil Ersoylu, Türk Dilince Dualar Beddualar Sözlüğü, Ötüken, 2012